بررسی ساختار صرفی و نحوی رباعیات گرامی اصفهانی

دکتر محمد محي رشيد

گروه زبان فارسی، دانشکده زبان ها، دانشگاه بغداد، بغداد، عراق

این پژوهش به بررسی ساختارهای صرفی و نحوی در رباعیات گرامی‌اصفهانی، شاعر برجسته‌ی سبک هندی و دوره‌ی بازگشت، می‌پردازد. هدف از این تحقیق، شناسایی معنایی واژگان در سروده‌ها و تحلیل نقش‌های دستوری آنها با درنظر گرفتن گروه‌های اسمی، فعلی و سایر اجزای جمله، می‌باشد. در این پژوهش تلاش شده است تا تأثیر ساختارهای دستوری بر جنبه‌های معنایی، بلاغی و موسیقیایی شعر تحلیل شود. روش تحقیق به‌صورت توصیفی ـ تحلیلی انجام شده و داده‌ها از متن رباعیات گرامی‌اصفهانی است. نتایج نشان می‌دهد که شاعر با بهره‌گیری از انعطاف‌پذیری زبان فارسی، ساختارهای نحوی و صرفیِ جمله‌ها را متناسب با ضرورت‌های وزن و قافیه تنظیم کرده است. استفاده از گروه‌های اسمی با نقش‌های متنوع مانند نهاد، مفعول، مسند و متمم، همراه با تغییر ترتیب اجزای جمله و حذف یا افزودن عناصری همچون حروف اضافه و وابسته‌ها، از ویژگی‌های برجسته‌ی این رباعی‌ها به‌شمار می‌روند. همچنین، فعل‌ها به‌عنوان مرکز جمله‌ها، نقشی کلیدی در انتقال معنا و بلاغت ایفا می‌کنند. در برخی موارد، معانی مختلف یک فعل در موقعیت‌های متنوع دستوری به‌کار می‌رود که نشان‌دهنده‌ی خلاقیت شاعر در ایجاد ارتباط میان فرم و محتواست. این پژوهش، علاوه بر تحلیل دقیق ساختار دستوری این رباعی‌ها، بر کمبود مطالعه‌ی صرفی و نحوی در شعر سبک هندی تمرکز دارد و تلاش می‌کند تا ضمن ارائه‌ی دیدگاه‌های نو، زمینه‌ساز پژوهش‌های آینده در حوزه‌ی دستور زبان شعر فارسی باشد.

واژگان کلیدی: تحلیل نحوی، تحلیل صرفی، ساختار دستوری، رباعیات فارسی، گرامی ‌اصفهانی.

مقاله کامل (اینجا کلیک نمایید)

چکیده بالا بخشی از مقاله ای است که در دهمین کنفرانس بین المللی بررسی مسائل جاری زبان ها، زبان شناسی، ترجمه و ادبیات (WWW.TLLL.IR) ، 14-13 بهمن 1403،  اهواز، پذیرفته شده است.